ΑΠΟΨΗ

Ο Λένιν, 

η Αργεντινή,

οι νομπελίστες

οικονομίας

και η κρίση

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΕΩΡΓΑΚΑΚΗΣ

Για τον πρώην υπουργό Οικονομικών και πρώην βουλευτή Χανίων του ΠΑΣΟΚ, Νίκο Χριστοδουλάκη ισχύει, εν πολλοίς, το εξής: Μπορεί κανείς να συμφωνεί ή να διαφωνεί, ζωηρά ή μη, με τις -όποιες- απόψεις του, επί οικονομικών και άλλων θεμάτων, δεν μπορεί, ωστόσο, να ισχυριστεί ότι ο καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΑΣΟΕΕ), δεν έχει άποψη με επιχειρήματα. Σε αντίθεση με ορισμένους άλλους, όνομα και μη χωριό, που παρίστανται, χαιρετίζουν και -συνήθως- δηλώνουν ότι καλύφθηκαν από... τον προηγούμενο. 

Κατά την πρόσφατη παρουσίαση του νέου του βιβλίου, στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων, ο κ. Χριστοδουλάκης παρουσίασε τις βασικές αιτίες που, κατά την άποψή του, οδήγησαν στην ελληνική κρίση, μίλησε για τα λάθη και τις παραλείψεις των προηγούμενων ετών, αλλά, κυρίως, κατέθεσε προτάσεις για έξοδο από αυτήν. 

Δεν είμαι ο αρμοδιότερος να κρίνω τις συγκεκριμένες προτάσεις. Αρκούμαι, κατά συνέπεια, στην παρατήρηση ότι δεν «ξέφευγαν» από την κοινή λογική. Όπως δεν «ξέφευγαν» από την κοινή λογική και οι επισημάνσεις για τα λανθασμένα «σαλπίσματα» των κυβερνήσεων Καραμανλή και Παπανδρέου, τα κρίσιμα έτη 2008 και 2009, περί θωράκισης της ελληνικής οικονομίας και περί... χρημάτων που υπάρχουν.

Πέραν από τις επισημάνσεις και τις προτάσεις, για τις οποίες είναι μάλλον αυτονόητο ότι υπάρχει -σοβαρός ή λιγότερο σοβαρός- αντίλογος, αξιοσημείωτες είναι ορισμένες αναφορές του κ. Χριστοδουλάκη, άγνωστες, εν πολλοίς, στο ευρύ κοινό. 

«Η ΔΙΑΦΥΓΗ ΜΕΣΩ ΧΡΕΩΚΟΠΙΑΣ»

Η πρώτη αφορά την «αυταπάτη» -όπως τη χαρακτήρισε- της «διαφυγής» της χώρας, μέσω της χρεωκοπίας. Είπε χαρακτηριστικά ο κ. Χριστοδουλάκης:

«Θεωρώ ότι ιστορικό προηγούμενο τέτοιας απαλλαγής και ανοιχτού δρόμου δεν έχει υπάρξει. Ο μόνος που το έκανε ήταν ο Λένιν. Όταν έκανε την επανάσταση αποκήρυξε όλα τα χρέη και επί εβδομήντα χρόνια... Όταν έπεσε, όμως, το καθεστώς αυτό, τη Ρωσία την περίμεναν στη γωνία οι πιστωτές. Και σήμερα ένα από τα θέματα που έχει να επιλύσει η Ρωσία του Πούτιν είναι η επαναδιαπραγμάτευση που έχει να κάνει με τους πιστωτές που είχε πριν από το 1917 και τους είχε αφήσει απλήρωτους».

«Η Αργεντινή, που έκανε και αυτή το ίδιο, αν και με λιγότερο επαναστατικό τρόπο, επί δέκα χρόνια δεν μπορεί να ξαναδανειστεί. Ένας από τους λόγους που η κα Κίσχνερ μπορεί να ξαναεκλεγεί» (σ.σ. εξελέγη την προπερασμένη Κυριακή) «είναι ότι έχει μπει σε μία διαδικασίας επαναπληρωμής των δανειστών που έμειναν απλήρωτοι το 2001, για να την ξαναφήσουν να μπει στις αγορές. Αυτό το σύστημα τού “δεν πληρώνω” έχει πολύ ενδιαφέρον, αλλά υπάρχει και ένα διεθνές σύστημα που λέγεται “δεν ξεχνάω”. Και το οποίο είναι νομικά πολύ καλύτερα εξοπλισμένο. Τα δικηγορικά γραφεία που αναλαμβάνουν αυτά τα θέματα λέγονται “μοσκίτος” (κουνούπια) για προφανείς λόγους, διότι παίρνουν μεγάλο ποσοστό», σημείωσε ο κ. Χριστοδουλάκης.

«Δεν πληρώνω», λοιπόν, από τη μία, «δεν ξεχνάω» από την άλλη! Αυτό, μάλλον, πώς ξέχασαν κάποιοι να το αναφέρουν!

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ... ΝΟΜΠΕΛ

Είπε, ακόμη, (και αυτή είναι η δεύτερη αξιοσημείωτη αναφορά) ο πρώην υπουργός Οικονομικών:

«Υπάρχει μία συνήθεια, μία φορά τον χρόνο, όλοι όσοι έχουν πάρει Νόμπελ στα Οικονομικά, να κάνουν μία μυστική συνεδρίαση σε διαφορετική χώρα κάθε φορά. Φέτος την έκαναν τον Αύγουστο στη Γερμανία. Είναι 17 ζώντες οικονομολόγοι Νομπελίστες και επειδή έγινε στη Γερμανία η συνάντηση πήγε και ο Σόιμπλε» (σ.σ. ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών) «εκεί, ο οποίος έκανε τον κύριο λόγο της ημέρας. Ο Σόιμπλε έκανε διάφορες εκτιμήσεις για την τρέχουσα παγκόσμια κρίση και τους είπε ότι πρέπει να επιταχυνθούν όλα αυτά τα προγράμματα προσαρμογής που γίνονται στις διάφορες χώρες και ότι όταν αυτά ολοκληρωθούν και πετύχουν, μπορούμε, έπειτα από επτά περίπου χρόνια από σήμερα, να βλέπουμε ότι σιγά - σιγά η παγκόσμια οικονομία θα αρχίζει να επανέρχεται σε προηγούμενες καταστάσεις».

«Απέναντι σε αυτή την ομιλία του Σόιμπλε υπήρξαν τρεις σφοδρές αντιδράσεις. Τουλάχιστον απ’ ό,τι δημοσιεύτηκε στον Τύπο. Την πιο σκληρή αντίδραση την είχε ο Στίγκλιτς, ο οποίος είναι γνωστός στην Ελλάδα για πολλά από αυτά τα οποία λέει. Αντέδρασαν ακόμη ο Μάσκιν, ο οποίος είχε τιμηθεί με το Νόμπελ τη δεκαετία του 1990 και ο Μαντέλ, ο οποίος είχε τιμηθεί το 1999 και θεωρείται ο “πατέρας” των Νομισματικών Ενώσεων και μάλιστα γι’ αυτό είχε επιλεγεί να τιμηθεί το 1999, τότε που άρχιζε και το ευρώ».

«Και οι τρεις είπαν στον Σόιμπλε: Αυτό που λες δεν είναι σωστό. Η κρίση θα κρατήσει ένα χρονικό διάστημα, το οποίο εξαρτάται από το τι θα κάνεις εσύ. Εάν ακολουθήσεις πολιτικές περαιτέρω συρρίκνωσης και ύφεσης είναι πιθανό να κρατήσει επτά, ίσως και περισσότερα χρόνια. Εάν υιοθετήσεις επιθετικές πολιτικές, έτσι ώστε να αρχίσει μια ανάπτυξη και να λυθούν τα βασικά ερωτηματικά γύρω από την ευστάθεια του τραπεζικού συστήματος μπορεί να κρατήσει πολύ λιγότερο. Μάλιστα, ο Μαντέλ είπε ότι εάν όλα γίνουν γρήγορα και σωστά, περίπου όπως έγινε στην Αμερική, θα μπορούσε η κρίση να είχε τελειώσει σε δύο χρόνια από σήμερα», σημείωσε ο κ. Χριστοδουλάκης.

Και συνέχισε: «Άρα, αυτό που θέλουν να μας πούνε είναι ότι απέναντι σε μία κρίση, στις συνέπειες που έχει, στην έκβασή της και στη διάρκειά της εξαρτάται τι κάνεις για να φτάσεις μετά στα ερωτήματα: Πόσο θα κρατήσει; Τι συνέπειες θα έχει; Ποιους θα διαλύσει και ποιους θα ωφελήσει; Κι εδώ προκαταβολικά θέλω να σας πω ότι το βιβλίο αυτό δεν γράφτηκε ούτε γι’ αυτούς που νομίζουν ότι όλα ήταν μοιραία και αναπόφευκτα, ούτε γι’ αυτούς που νομίζουν ότι όλα γίνονται σωστά και το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε, να περιμένουμε και ξανά να περιμένουμε και στο μεταξύ να φορολογούμαστε διαρκώς. Αυτές οι δύο κατηγορίες έχουν βρει τις βεβαιότητές τους και νομίζω ότι απλώς θα χάσουν καιρό διαβάζοντάς το. Εγώ θεωρώ ότι καμία κρίση δεν έχει ένα μοιρολατρικό πρότυπο εξέλιξης. Ότι εξαρτάται πάρα πολύ, προφανώς από το τι έχεις κάνει πριν την κρίση, εξαρτάται πάρα πολύ από το τι κάνεις όταν ξεκινήσει η κρίση και εξαρτάται πάρα πολύ από το τι κάνεις όταν συνεχίζεται και βλέπεις ότι το ένα αδιέξοδο έρχεται πίσω από το άλλο».

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΤΑ EΚΑΝΕ;

«Γιατί αρκετά από τα οποία λέει σήμερα ο κ. Χριστοδουλάκης δεν τα έκανε όταν ήταν υπουργός Οικονομικών;» Αυτό είναι ένα δικαιολογημένο και ξεκάθαρο ερώτημα. Αλλά και εν μέρει υποκριτικό, αν θυμηθεί κανείς -για παράδειγμα- τι συνέβη με το νομοσχέδιο Γιαννίτση για το ασφαλιστικό και τι νομοσχέδια (και πάλι για το ασφαλιστικό) ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια! Η απάντηση, επομένως, δεν είναι απλή. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, όπως παραδέχθηκε και ο κ. Χριστοδουλάκης, το -λεγόμενο- πολιτικό σύστημα φέρει σοβαρότατες ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση.

«Προφανώς», είπε ο κ. Χριστοδουλάκης, «το πολιτικό σύστημα έχει πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Και το μέγεθος και το είδος της ευθύνης είναι κάθε φορά διαφορετικό. Υπάρχουν ευθύνες για εκείνες τις μερίδες του πολιτικού συστήματος, οι οποίες ξόδεψαν ασυστόλως και αφρόνως. Και υπάρχουν και ευθύνες για εκείνες τις μερίδες του πολιτικού συστήματος, οι οποίες δεν περιέστειλαν, όσο θα έπρεπε, και δεν επτασφράγισαν το δημοσιονομικό σύστημα με ένα τέτοιο τρόπο, ώστε να μην μπορεί να ξεχειλώσει ποτέ των ποτών. Το αν θα είχαν “επιβιώσει” μέχρι τώρα, αν το είχαν κάνει, αυτό είναι ένα άλλο ερώτημα. Διότι προσωπικά δεν θυμάμαι κανενός είδους κοινωνική διαμαρτυρία γιατί, για παράδειγμα, ο Χριστοδουλάκης δεν κόβει τους μισθούς. Απ’ ό,τι θυμάμαι οι διαμαρτυρίες ήταν γιατί τους αφήνει και ανεβαίνουν μόνο 3%, 4% και 5%».

Πολύ καλά θυμάται ο κ. Χριστοδουλάκης. Μόνο που άλλες οι ευθύνες της «κορυφής» και άλλες της «βάσης». Ξεκάθαρα άλλες...